De drie locoburgemeesters met de Duitse ambassadeur in Letland, Christian Heldt.
Delegatie uit Rheine heeft indrukwekkende inzichten opgedaan in Riga (Letland)
RIGA/RHEINE. Bikernieki – een prachtig dennenbos in een recreatiegebied aan de rand van Riga. Vogels tjilpen, wandelaars genieten van de rust en de schone lucht. Een monument dat op een kapel lijkt en vele honderden granieten stenen die in de grond zijn gezet, herinneren ons echter aan de wrede geschiedenis van deze plaats. 81 jaar geleden werden hier tienduizenden Joden doodgeschoten door soldaten van het nazi-Arabische commando en “opgeruimd” in kuilen. De herdenkingsdag, die het begin van de Letse Holocaust zou moeten herdenken, was eigenlijk voor vorig jaar gepland. Vanwege de pandemie moest het worden uitgesteld tot 2022.
De uitnodiging kwam van het Duitse Riga Comité. Een alliantie van steden die het tot haar taak heeft gemaakt de deportatie van en de moord op de Joden te herdenken. 15 Joden uit Rheine werden ook in Riga vermoord. Zij waren in december 1941 met het zogenaamde “Bielefeld Transport” naar de Baltische Staten gebracht – samen met 390 Joden uit Münsterland. De lijst van 39 plaatsen in Münsterland waaruit mensen van joodse geloofsovertuiging systematisch in de wagons werden gedwongen, loopt van Ahaus tot Wolbeck. Ongeveer twee dozijn steden uit Münsterland hebben zich sinds 2001 bij het Riga Comité aangesloten, de stad Rheine sinds 2015.
“De geschiedenis gaat niet zomaar voorbij. Je gaat heel anders om met de Duitse geschiedenis als je op deze plek bent geweest”, zei de ambassadeur van de Bondsrepubliek Duitsland in Letland, Christian Heldt, tijdens de herdenkingsceremonie. Want na de nationaal-socialistische gruweldaden kwam de Sovjetbezetting.
En opnieuw kreeg het nabijgelegen station Skirotava, waar de wagons met gedeporteerde Joden in 1941 en 1942 aankwamen, treurige bekendheid: ditmaal vertrokken de treinen van daar naar Siberië.
“Dat waren heel diepe trauma’s. De geschiedenis zit nog diep in de hoofden van de mensen hier,” vervolgde Heldt. En daarom is sinds 24 februari, het begin van de Russische militaire invasie in Oekraïne, “niets meer hetzelfde”. “De Letten, de Esten en ook de Litouwers zeggen tegen zichzelf: dat zouden wij ook kunnen zijn,” meldde de ambassadeur. Sinds het verkrijgen van de onafhankelijkheid na de ineenstorting van de Sovjet-Unie, zei hij, heeft er een dof onderliggend gevoel geheerst zonder. Heldt letterlijk: “Er is hier een diep gevoel van kwetsbaarheid”.
De oorlog in Oekraïne was ook een overheersend thema tijdens een gesprek met de burgemeester van Riga, Martins Stakis. “Mijn hart bloedt. Oekraïne vecht voor ons”, zei de sympathieke 43-jarige, die eerder staatssecretaris was op het ministerie van Defensie. Elke dag komen er 100 nieuwe vluchtelingen bij, zei hij. En hybride oorlogsvoering is ook een punt van zorg: “De propaganda van de Russen doet zijn vuile werk – dag na dag”.
De delegatie van het Rita-comité heeft deelgenomen aan de officiële herdenking van Letlands Holocaust Memorial Day op 4 juli. Onder de sprekers bevonden zich de Letse president Egils Levits, parlementsvoorzitter Inara Murciene en minister van Defensie Artis Pabriks, die allen benadrukten hoe belangrijk het is de gruwelijke gebeurtenissen te herdenken als “een soort immunisatie tegen het opnieuw binnendringen van dit soort gedachten”, zoals de Israëlische ambassadeur het uitdrukte.
Van 3 tot 5 november vindt in Rheine een symposium van het Comité van Riga plaats. Ook zal worden ingegaan op vormen van herdenking en de betrokkenheid van jongeren. Loco-burgemeester Fabian Lenz nodigde de leden van het Comité van Riga uit naar Rheine te komen tijdens een receptie die door de Duitse ambassade in het traditionele Gildenhaus werd georganiseerd.
Over het onderwerp: Comité van Riga
Het Duitse Riga Comité werd in 2000 in Berlijn opgericht onder de bescherming van Bondspresident Johannes Rau als een culturele herdenkingsvereniging van steden. Tot de leden behoren de steden Brno, Praag, Riga, Wenen en Theresienstadt. Haar taak: het herdenken van de meer dan 25.000 Joden die in 1941 en 1942 uit hun steden werden gedeporteerd en grotendeels werden vermoord in de bossen van Bikernieki. Winfried Nachwei, voormalig lid van de Bondsdag uit Münster, die in 1989 samen met enkele andere onderzoekers op het “Bloedspoor van het nationaal-socialisme in Riga” stuitte, was zeer betrokken. Vandaag de dag zijn meer dan 70 steden lid van het comité.
Verklaring van de drie loco-burgemeesters Birgitt Overesch, Karl-Heinz Brauer en Fabian Lenz:
“Samen met ongeveer 50 andere leden van het Comité van Riga hebben we ons deze dagen zeer intensief beziggehouden met de geschiedenis van de Jodenvervolging tijdens het nazi-tijdperk, met de bezetting van Letland tot driemaal toe in de 20e eeuw, alsook met de huidige situatie van Letland met de oorlog in Oekraïne.
De uitwisseling tussen de gastheren uit Letland en de Duitse en Oostenrijkse delegaties was zeer intensief en zeer waardevol.
We hebben veel ideeën meegenomen voor het herdenkingswerk in Rheine en voor ons werk als lid van het comité in Riga. Maar we hebben ook gezien hoeveel er nog gedaan moet worden.
De reis heeft ons opnieuw gesensibiliseerd voor het herdenkingswerk en we kijken ernaar uit veel van de medereizigers terug te zien op het Riga Symposium in Rheine in november om verder te werken aan de gemeenschappelijke thema’s”.